Brzeg a nasze obrączki

Berega, Brega, Brzeg, Budorigum (?)

Brzeg

Miasto położone w zachodniej części województwa opolskiego nad Odrą. Jego nazwa pochodzi od lokalizacji na wysokim brzegu rzeki (łac. Alta Ripa) która od wieków kształtuje jego charakter. Pochodzący z 1248 roku herb miasta podkreśla tylko to przywiązanie, trzy srebrne, połączone z sobą kotwice na czerwonym polu symbolizują stabilność i oparcie na Odrze, rzece która dawała pożywienie, ochronę i ułatwiała handel.

Najstarsza pisana wzmianka o podwrocławskim Brzegu (jako osadzie targowo-rybackiej) pochodzi z 1235 roku, jednak wiele przesłanek wskazuje na to że historia tego miejsca sięga znacznie odleglejszych czasów. Na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza (z lat 142–147 naszej ery) dostrzec możemy osadę określaną mianem Budorigum, naukowcy do dziś spierają się czy chodzi o Brzeg, czy może o Wrocław. Gdyby to pierwsze okazało się prawdą stawiało by to miasto na równi ze słynną Calisią (Kaliszem), określanym dziś mianem najstarszego miasta w Polsce. Może badania archeologiczne potwierdzą tę tezę?

Już w XIII wieku ta podwrocławska miejscowość musiała być istotnym punktem na mapie Polski, ponieważ w 1248 roku otrzymała od księcia wrocławskiego Henryka III Białego przywilej lokacyjny, a od 1311 r. stała się stolicą niezależnego księstwa brzeskiego i było nią aż do śmierci ostatniego z rodu – Jerzego IV Wilhelma w 1675 r. Stając się zarazem siedzibą najdłuższej linii dynastii Piastów.

Ponad 350 lat panowania Piastów wpłynęło silnie na rozwój Brzegu. Powstała tu jedna z pierwszych drukarni, mennica, funkcjonowali liczni złotnicy i rzemieślnicy niezbędni przy zaspokajaniu potrzeb dworu. Odra ułatwiała pracę, licznie powstających kuźni, młynów, foluszy, garbarni… korzystających z dogodnej lokalizacji wykorzystując rzekę jako siłę napędową maszyn. Chętnie osiedlali się tu znamienici rzemieślnicy i artyści odnajdując podatny grunt na odbiór swoich dzieł. Miasto szybko się bogaciło i rozrastało, stając się jednym z najpiękniejszych miast Śląska.

Wyjątkowy charakter nadali Brzegowi wypędzeni z kresów Polacy, którzy znaleźli tu swoje miejsce po ostatniej wojnie. Doskonale ukazuje to wystawa w Muzeum Piastów Śląskich pt. „Kresy. Ocalone wspomnienia.” Oni też podjęli się odbudowy miasta z wojennych zniszczeń.

Piastowski fundament miasta

Będąc w Brzegu nie możemy pominąć jednego z najważniejszych miejsc tego miasta „Mauzoleum Piastów Legnicko-Brzeskich”. Szacuje się, że pochowano tu co najmniej 43 przedstawicieli tej dynastii. Spośród zachowanych do dziś 22 sarkofagów, 14 poddano pieczołowitej konserwacji. Warto zobaczyć te XVI i XVII-wieczne zabytki, stanowią one bowiem jeden z najpiękniejszych zbiorów sztuki sepulkralnej w Europie. Miejsce to jest historycznym fundamentem miasta dziś dumnego ze swoich polskich korzeni, odzyskanych po wojennej zawierusze. To dzięki piastom, spoczywającym w podziemiach możemy dziś podziwiać liczne zabytki systematycznie i pieczołowicie odnawiane.

Podróż w czasie

Wędrując uliczkami Brzegu warto odwiedzić kilka punktów: do najważniejszych z nich należy Zamek Książąt Brzeskich który, dzięki monumentalnej, bogatej rzeźbiarsko bramie wjazdowej i wyjątkowym krużgankom, podobnym tym z Krakowa bywa określany mianem „Śląskiego Wawelu”.

– Zachwyca świątynia św. Mikołaja. Niezwykle smukła, wysoka na niemal 30 metrów nawa główna stawia ten kościół w czołówce zabytków gotyckich nie tylko Śląska, ale i Polski. Pomiędzy dwoma wieżami przerzucono mostek. Czy i z nim, tak jak z wrocławskim Mostkiem Pokutnic, przy katedrze św. Marii Magdaleny, wiąże się jakaś legenda?

– Największe wrażenie wywiera siedziba piastowskiego rodu. Silnie uszkodzony podczas ostatniej wojny zabytek trafił w dobre ręce i stopniowo odzyskuje dawny blask.

– Ratusz w Brzegu jest renesansową perełką tego dolnośląskiego miasta. Imponująca fasada i piękne wnętrza zachęcają do wędrówki jego korytarzami. Najokazalsze są: Sala rajców z malowanymi alegorycznie szafami na dokumenty i fantazyjnym plafonem z przedstawieniem sprawiedliwości, oraz Sala Stropowa z modrzewiowym sufitem z 1646 r.

– Wnętrzem oszałamia XVIII wieczny, pojezuicki Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z unikatowym zespołem malarskim, iluzoryczne malowidła zdają się przeczyć prawom fizyki. Malarz Johann Kuben doskonale wykorzystał wnętrze, tak że odwiedzający ma duże problemy z rozróżnieniem, gdzie kończy się architektura a zaczyna zabawa z ludzkim okiem i umysłem.

– Bramę Odrzańską z lat 1595-1596 niegdyś prowadzącą na zwodzony most odrzański użytkowany do 1844 roku. Podczas rozbiórki fortyfikacji Brzeskich w 1895 r. doceniając jej ogromne walory artystyczne przeniesiono do przyzamkowego ogrodu w obecnym Parku Nadodrzańskim. Warto przystanąć przy niej na chwilę i zadumać nad sentencją umieszczoną nad przejazdem „VERBUM DOMINI MANET IN AETERNUM” (z łac.„Słowo Pańskie trwa na wieki”)

– Wśród zabytków warto również wspomnieć o najstarszej świątyni miasta Brzeg – gotyckim, dawnym kościele franciszkanów, wciąż czekającym na odbudowę i zatarcie blizn ostatniej wojny.

– Liczne zabytkowe pomniki, kamienice, budynki użytku publicznego, koszary, gimnazjum z XVI wieku, dawna synagoga tylko dopełniają urody tego ciekawego miasta…

Miłośnicy natury również odnajdą tu dla siebie zakątki „Brzeskie wodospady”, rozległe parki (w mieście jest ich ponad 90 hektarów) z oryginalnymi założeniami w stylu angielskim, dają wytchnienie od zgiełku codzienności… Brzeg jest urokliwym miastem, w którym echa przeszłości dodają tajemnicy.

Zamek Piastowski w Brzegu, nazywany często „Śląskim Wawelem” – zabytek klasy „0”, któtrego początki sięgają średniowiecza.

Miniatura ratusza w Brzegu – model zabudowy rynku, przeznaczony dla osób z upośledzeniem narządu wzroku, stanowi dużą atrakcję dla zwiedzających. Upamiętniłem tu nasze obrączki z wrocławskiej Galerii.