Polak, Węgier – dwa bratanki,
i do szabli, i do szklanki,
oba zuchy, oba żwawi,
niech im Pan Bóg błogosławi.
Najsilniejszym miejscem styku polski z Węgierskim bratem była południowa granica, gdzie kultury ludzi gór przenikały się i mieszały czy to przez handel, czy małżeństwa… Dzięki temu górale węgierscy swą obyczajowością i tradycją podobni są Tatrzańskim a Tatrzańscy węgierskim… Nasze kraje, niegdyś złączone unią oddziaływały na siebie silnie na przestrzeni dziejów. W centrum tej zażyłości były Karpaty zachodnie i ludzie je zamieszkujący. Potrawy, elementy stroju, ozdoby czy obyczaje mieszały się przez wieki tworząc barwny kulturowo tygiel, niespożyte źródło inspiracji twórczej z której czerpie nasza pracownia podczas tworzenia obrączek w stylu góralskim.
Więzi polko-węgierskie zacisnęły się jeszcze mocniej podczas mrocznych lat II Wojny światowej kiedy to, na pograniczu funkcjonowali liczni ”Tatrzańscy kurierzy”, którzy poprzez Podhale albo Sądecczyznę, przecinając Słowację, docierali do Budapesztu umożliwiając kontakt żołnierzy podziemia z Polskim Rządem Emigracyjnym w Londynie. Przez Tatry do Węgier przeprowadzono ponadto kilkanaście tysięcy ludzi. Wielu z ludzi gór kontynuowało działalność ”przemytniczą” również po wojnie, uczestnicząc w kolportacji niezależnej literatury. 30 znanych nazwisk kurierów tatrzańskich upamiętniono na tablicy, umieszczonej na murach zabytkowego cmentarza na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.
Również dziś odnajdziemy wiele cech łączących ludzi Karpat. Niezależnie od kraju i epoki wciąż łączy ich tradycja, historia i kultura, a także… miłość do muzyki. Wspaniałym tego przykładem jest kapela zbójnicka Betyár Banda którą mogliśmy usłyszeć niedawno w Zakopanem a następnie w Lublinie gdzie występowali w ramach Spotkania z Kulturami Świata poświęconego Węgrom. Członkowie zespołu poszukują archaicznych melodii karpackich łączących ludzi hal. Skład zespołu jest zmienny, jednak zawsze stanowią go ludzie czujący ducha gór. Do Polski przyjechali: Csaba Boros, Szilárd Nagy i Nóra Gölöncsér. Muzycy mieszkają w różnych regionach Węgier: w Jászberény/Jászszentandrás, w okolicach Budapesztu oraz pod samą serbską granicą – okolice Makó.
Źródło i dodatkowe informacje o kapeli:
https://pismofolkowe.pl/artykul/po-naszemu-baciary-4994
Lengyel, magyar – két jó barát,
Együtt harcol s issza borát,
Vitéz s bátor mindkettője,
Áldás szálljon mindkettőre.
Történelmünk során, a lengyel-magyar határ mentén, a hegyekben, kereskedelem és házasság révén is keveredett és összefonódott a hegyvidéki emberek kultúrája. Így történt, hogy a lengyel Tátra és a magyar Tátra népessége hasonló hagyományokat, szokásokat követett. A két szövetséges nemzet kultúrája a Nyugat-Kárpátokban is találkozott és évszázadokon át keveredett, hatva a konyhaművészetre, népviseletekre, lakberendezési és dísztárgyakra. A hegyvidéki kultúrák eme színes olvasztótégelye gyűrűkollekcióm kimeríthetetlen ihletforrása.
https://derecki.art/obraczki-w-stylu-goralskim/
A lengyel-magyar barátság még tovább erősödött a második világháború sötét éveiben. A „tátrafutárok” Podhale (Tátra hegyalja) és Szandeci régiókon, valamint Szlovákián keresztül jutottak el Budapestig. A futárok kulcsszerepet játszottak a lengyel katonai földalatti mozgalom és a Londonban működő lengyel emigráns kormány közötti kommunikáció fenntartásában. Sőt, több ezrek menekültek a Tártán kersztül a futárok segítségével. A „csempész üzlet” a háború után is folytatódott – a csempészett termének egyike volt például a független, tiltott irodalom. Zakopane Pęksowy Brzyzek nevű történelmi temetőjének kőfalai napjainkig őrzik harminc ismert futár nevét.
Napjainkban is rengeteg dolog köti össze a Kárpátokban előket. Nemzeteken és korokon átívelően összetartja őket a hagyomány, a történelem, a kultúra és a zene szeretete. Szeretném itt kiemelni a magyar hegyvidéki zenekart, a Betyár Bandát, akiket szerencsém volt élőben meghallhatni Zakopanéban, majd később Lublinban is, ahol a kultúrák világtalálkozóján Magyarország kapta a főszerepet. A Betyár Banda ősi hegyvidéki dallamokat és nótákat kutatva járja a Kárpátokat. Bár az együttes tagjai mindig cserélődnek, mindenki ugyanúgy a hegyek kultúrájának a szerelmese. Lengyelországban Boros Csaba, Nagy Szilárd és Gölöncsér Nóra előadásában ismertem meg a formációt. A zenészek Magyarország különböző részeiről származnak, Jászszentandrásról (Jászberény közelében), Budapestről és a szerb határon található Makóról jöttek.
Az együttesről további információkat itt olvashat:
https://pismofolkowe.pl/artykul/po-naszemu-baciary-4994
