Obrączka Pileckiego i Traugutta
73 lata temu, 25 maja 1948 został wykonany wyrok śmierci na Rotmistrzu Pileckim, jest to jedno z najbardziej haniebnych wydarzeń polskiego sądownictwa.Patriotyzm we krwi.
Urodzony w 1901 roku w Ołońcu Witold Pilecki stał się w Polsce symbolem niespotykanej odwagi i poświęcenia. Wychowywany był w rodzinie szlacheckiej (herb Leliwa), przesiąkniętej patriotyzmem i pamięcią po utraconej Ojczyźnie. Już jego dziadek, Józef Pilecki za udział w powstaniu styczniowym skazany został przez Imperium Rosyjskie na siedem lat zsyłki na Sybir. Od młodych lat Pilecki działał w zakazanym przez władze Rosyjskie harcerstwie. Brał czynny udział w I Wojnie Światowej, podczas której, dwukrotnie odznaczony został Krzyżem Walecznych. Dla niejednego tyle wystarczy, by stworzyć ciekawy życiorys, jednak dla 'Rotmistrza’ było to zaledwie preludium…
Artur Grottger, Cykl ”Polonia”
Kucie kos bojowych przeznaczonych dla powstańczych oddziałów kosynierów w 1863 roku.
Logo Stowarzyszenia Polskich Artystów Kowali
Niedawno, obchodziliśmy stulecie odzyskania przez Polskę Niepodległości (1918-2018), z tej okazji, do naszej kuźni artystycznej otrzymaliśmy niezwykłe zlecenie, wykonanie obrączki upamiętniającej tę uroczystość. Inspirowany pomnikiem Pileckiego we Wrocławiu i tradycją ”Biżuterii czarnej” (https://derecki.art/czarny-pierscien-rotmistrz/) pierścień stał się rodzinną pamiątką osoby, dla której historia znaczy coś więcej… Meteorytowy, oksydowany pierścień z wygrawerowanymi datami jest wyjątkowy. Wycięty został z części 'pośredniej’ kosmicznej skały. Jego część zewnętrzna to skorupa obtopieniowa, wnętrze zaś, to nienaruszona struktura spadającej gwiazdy z zachowanymi, naturalnymi, krystalicznymi formami struktur Thomsona. Wykorzystanie swoistego Kambium gwiezdnego gościa, cienkiej granicy która oddziela to co powierzchowne od tego co głębokie i wartościowe, stanowi dodatkowy symbol wytrwałości…
Praca nad tak przepełnionym symboliką przedmiotem przyniosła mi wiele radości i satysfakcji. Tym bardziej, z entuzjazmem podjąłem się kolejnego, podobnego zlecenia upamiętniającego Powstanie Styczniowe (1863). Historyk z Wrocławia postanowił wspomnieć swojego przodka, biorącego udział w tym wiekopomnym wydarzeniu u boku Traugutta, poprzez stworzenie pamiątki która pozostanie w rodzinie na lata. Inspirowany ideą ”Biżuterii czarnej” pierścień powstał z 3 meteorytów inkrustowanych złotem w postaci przenikającej, złotej linii (czasu?).
Meteorytowa, patriotyczna obrączka ze złotymi liniami przed Muzeum Etnograficznym przy ul. Traugutta we Wrocławiu.
Dotyk historii na pamiątkowej obrączce dla wrocławskiego pasjonata historii. Niezwykła data, niezwykłe czasy.
Pamiątkowy pierścień, przy pomniku Pileckiego we Wrocławiu – który stał się inspiracją dla nowych wyrobów.
Czarna biżuteria – XIX/XX wieczna biżuteria wykonywana z nieszlachetnych materiałów (żelazo, mosiądz, brąz, ołów…) o symbolicznym znaczeniu w historii Polski. Stanowi ewenement na skalę światową w historii złotnictwa.
Kontekst społeczny: Przygotowywania do Powstania Styczniowego (1863) wymagały znacznych nakładów finansowych, na ich pokrycie decydujący wpływ miały zbiórki społeczne. Ludność przekazywała swoje precjoza, zastawy stołowe, biżuterię, pamiątki rodzinne ze szlachetnych kruszców. Była to idea bardzo głęboka, oddolna. Polacy przekazywali najbliższe ich tożsamości przedmioty, z nadzieją że pomogą one w odzyskaniu suwerenności i dawnej wielkości. Kładli na szalę wszystko co posiadali najwartościowszego duchowo.
Samo przekazanie biżuterii pozostawiało pewne poczucie 'niedosytu’ społecznego, ludzie chcieli jasno przedstawić swoje poparcie ruchom niepodległościowym. Zaczęły się pojawiać skromne ozdoby z nieszlachetnych metali, nawiązujące do nastrojów społecznych: serce – miłość ojczyźnie; orzeł; krzyże – wyraz wiary; kotwice – symbol wytrwałości i oporu; zerwane kajdany – symbol wolności; łańcuch – symbol zniewolenia i zsyłki na sybir; końskie włosie – wyraz siły kawalerii i dumy z historii konnicy polskiej; gałązki cierni – wyraz cierpienia – ale i ofiary Chrystusowej, do której przyrównywano ofiarę narodu polskiego. Po upadku Powstania Styczniowego biżuteria zyskała dodatkowy wydźwięk żałoby narodowej, był to czas gdy nawet meble przemalowywano na czarno.
W samej biżuterii umieszczano również pamiątki po bliskich (zdjęcia, pukle włosów, ziemię z ważnego miejsca), którzy wyruszyli na walkę albo z niej już nie wrócili…
Materiał z którego wykonywano biżuterie czarną również nie był przypadkowy, wykorzystywano odłamki od pocisków, ołowiane wypełnienie, pierścienie wiodące, elementy uzbrojenia, pozyskane zwykle z miejsc sławnych potyczek. Wszystkie te, ”nieszlachetne materiałem, ale głębokie historią” przedmioty przekuwano na precyzyjną biżuterię… Wykonywano również grawery okolicznościowe np. „Bogu i Ojczyźnie”, ”Bóg Honor Ojczyzna”. Jednak najczęstszymi inskrypcjami były daty ważnych wydarzeń. Nigdy więcej w historii złotnictwa nie postawiono tak silnego nacisku na 'nieszlachetne’ kruszce.
Powrót do tradycji ”Czarnej biżuterii” nastąpił w Polsce w latach niemieckiej napaści podczas II Wojny Światowej, oraz radzieckiej okupacji w latach powojennych. Do dziś, tradycja biżuterii patriotycznej z czasów Traugutta pozostaje ewenementem na skalę światową, pokazującym jak przez historię można nadać przedmiotom wartość większą niż złoto. Jedną z ważniejszych bitew Powstania Styczniowego była bitwa pod Miechowem, opisał ją m. in. profesor Bednarek.
Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu przy ul. Traugutta. Co może mieć wspólnego z obrączkami? O tym wkrótce.
Inspiracja i dzieło. Obrączka przypominająca o tym co istotne.
Troszkę historii
Bitwa stoczona przez liczący ok. 1500 ludzi oddział pułkownika Apolinarego Kurowskiego, który wyruszył z Ojcowa w kierunku operującego w Kieleckiem Mariana Langiewicza celem przełamania zorganizowanej przez Rosjan blokady na tym kierunku. Po drodze starł się z rosyjskim zgrupowaniem kontrolującym szosę Kraków–Kielce. Walka przeniosła się do miasta, w którym znajdował się silny garnizon. Miechowa nie udało się zdobyć i cała tzw. „wyprawa na Miechów” zakończyła się fiaskiem. Rosjanie stracili ok. 80 zabitych i rannych, straty polskie były większe i wyniosły co najmniej 130 powstańców, osłabiając nadto ducha w początkowym stadium powstania.
